На 15 мај во Истанбул би можело да се случи нешто што не се случило од пролетта 2022 година – директни мировни преговори меѓу Украина и Русија. Очите на светот се вперени кон можноста Зеленски и Путин да седнат на иста маса – но дали тоа навистина ќе се случи и што може да произлезе од тоа?
Кој ќе присуствува на средбата?
Зеленски е единствениот кој јавно потврди присуство во Истанбул, со силна изјава дека Путин се плаши од директна средба. Украинскиот претседател го повика рускиот лидер да се соочи лице в лице, велејќи:
„Ако нема средба, нема ни резултати.“
Кремљ засега молчи. Присуството на Путин би значело де факто признавање на легитимитетот на Зеленски, нешто што Москва досега го избегнуваше. Но, неприсуството би можело да се протолкува како страв или политичка слабост, особено под очите на медиумите и западната јавност.
Дополнителен притисок врз Путин е и најавената можна посета на Доналд Трамп, додека Белата куќа потврди дека државниот секретар Марко Рубио, заедно со специјални претставници, ќе присуствува.
Што може реално да се постигне?
Аналитичарите се скептични. Русија нема сигнализирано дека е подготвена да прави вистински отстапки. Напротив, Путин сака повторно да ја актуелизира рамката од Истанбул 2022, каде што бараше украинска неутралност, ограничувања на воените капацитети и правно откажување од сојузништво со Западот.
Но денес, барањата се дури и поостри – Москва бара признавање на контролата врз четири региони: Донецк, Луганск, Запорожје и Херсон. За Киев, тоа е неприфатливо.
Затоа, многу експерти предупредуваат дека Путин најверојатно го гледа овој состанок како средство за легитимирање на статус-кво ситуацијата, а не како чекор кон вистински компромис.
Кој ќе биде обвинет ако разговорите пропаднат?
И Украина и Русија веќе активно работат на позиционирање пред меѓународната јавност.
– Киев сака да се прикаже како конструктивна страна, отворена за дијалог.
– Москва се обидува да го префрли товарот на одговорноста, тврдејќи дека Западот ја кочи Украина.
САД, под водство на Трамп, јасно даваат до знаење дека ќе ја следат состојбата одблизу – и ќе одлучуваат за понатамошната поддршка во зависност од тоа која страна ќе се покаже како пречка за мирот.
Заклучок: Високи влогови, ниски очекувања
Иако најавата за можни преговори во Истанбул звучи како потенцијален пресврт, реалноста е дека ниту Украина ниту Русија не се подготвени за траен мир. Разликите се премногу длабоки, а целите на двете страни остануваат непомирливи.
Сепак, симболиката на можен директен контакт меѓу Зеленски и Путин, под медијаторство на Турција и во присуство на меѓународни претставници, може да биде првиот сигнал за нова фаза – дали тоа ќе биде напредок или само дипломатски маркетинг, останува да се види на 15 мај.
