Во времето кога светот беше зафатен со војна и уништување, една тивка приказна за хуманост, отпор и надеж се одигра на илјадници километри од Европа – во селото Валиваде, близу Колхапур во Индија. Ова е приказната на Анджеј Чендински и илјадници други полски деца кои за време на Втората светска војна пронајдоа прибежиште во земја која не беше ни суверена, ни богата – Индија.
Од Лвив до казашките степи
Анджеј Чендински беше само четири години кога неговиот живот се претвори во преживување. Роден во Лвив, денешна Украина, неговото семејство беше дел од 1,7 милиони Полјаци депортирани од страна на Советскиот Сојуз во источните делови на Русија, по советската инвазија на Полска. Смртта на неговата мајка во Узбекистан и тешкото детство во сиромашните услови на Казахстан ја оставија трајната сенка на тага, но и сила.
Евакуација и нов почеток
По т.н. амнестија во август 1941 година, започна процесот на евакуација на полските граѓани од Советскиот Сојуз, преку Персија кон Индија. Само најздравите деца беа одобрени за евакуација. Малите бротчиња и пренатрупани бродови преку Каспиското Море беа исполнети со жени и деца кои се бореа за гол живот. Чендински го изгуби својот помал брат на еден од тие бродови. Неговиот труп беше фрлен во морето.
Валиваде – мини Полска на индиска земја
Во март 1942 година, Индија ја отвори вратата за 15.000 полски деца. Валиваде стана нивен нов дом. За разлика од мрачните и нехигиенски услови во Узбекистан, кампот во Индија им понуди училишта, медицинска грижа, и – можеби најважно – чувство на стабилност и безбедност. Локалното население во Индија беше зачудено кога виде сиромашни Европејци – белци кои не се разликуваа многу по страдање од нив самите.
Изгубен дом, нова иднина
По војната, многу од бегалците одлучија да не се вратат во разрушената Полска. Наместо тоа, се преселија во Австралија, САД или Обединетото Кралство. Чендински со жалење зборува за нивниот избор – живот во дијаспората, често далеку од идентитет, образование и културна припадност. Многумина не научија ни англиски, останувајќи засекогаш изгубени меѓу две татковини.
Важноста на оваа приказна денес
Историјата на Валиваде е жива лекција за денешниот свет. Таа нè потсетува дека бегалците не се бројки, туку луѓе со имена, животи и изгубени семејства. Историјата се повторува, и како што Европа денес се соочува со нови бегалски кризи, приказната за Валиваде останува потсетник за тоа што значи хуманост во време на страдање.
Во септември 2019 година, во Валиваде беше поставен меморијал во чест на 5.000 полски бегалци. Тој не само што го зачувува нивниот спомен, туку сведочи за способноста на една нација – Индиската – да понуди човечност тогаш кога тоа беше најпотребно.
