Кога станува збор за банкнотите, тие често се украсени со ликови на истакнати личности кои оставиле траен белег на својата земја. Меѓутоа, приказната за тоа како ликот на Јосип Броз Тито заврши на банкноти во далечната африканска држава Гвинеја, пред да се појави на југословенскиот денар, е една од најинтересните во историјата на светската нумизматика.
Прво Гвинеја, потоа Југославија
Во 1980 година, Централната банка на Република Гвинеја донела одлука да го стави ликот на Тито на својата најголема банкнота од 500 сили. Оваа одлука била дел од серијата банкноти на тема „Антиколонијализам и антиимперијализам“, во која покрај Тито се најдоа и други светски лидери како Патрис Лумумба, Мохамед Петти и Френсис Кваме. Оваа постапка предизвика големо внимание, бидејќи е многу необично на банкнотите на една земја да се појави лик на лидер од друга нација.
Интересно е што Југославија го ставила ликот на Тито на својата валута дури пет години подоцна, во 1985 година, и тоа на банкнотата од 5.000 денари. Тогашната СФРЈ веќе се соочувала со политички и економски турбуленции, но овој чекор имал за цел да потсети на единството на државата и улогата на Тито во изградбата на социјалистичка Југославија.
Како изгледаше југословенската банкнота?
Ликот на Тито се појави на новововедената банкнота од 5.000 денари, која била дел од новата серија југословенски пари. На предната страна од банкнотата се наоѓаше ликот на доживотниот претседател, додека на задната страна беше прикажано Јајце, местото каде што е создадена Југославија. Оваа банкнота имаше и пропагандна улога, испраќајќи порака за единство на земјата.
Грешката што ја забележаа нумизматичарите
Иако изгледаше како симбол на стабилност, банкнотата од 5.000 денари носеше една голема грешка. На неа стоеше дека Тито починал во 1930 година, наместо 1980, што создаде огромен скандал. Оваа грешка на печатот ја направи банкнотата интересна за колекционерите и нумизматичарите, а и покрај неа, банкнотата остана во оптек.
Од 14 милиони испечатени банкноти, околу 560.000 имаа погрешна година на смртта на Тито. Според меѓународните прописи, земјите кои имаат повеќе од една на илјада банкноти со грешка треба да ја повлечат целата серија од оптек, но Југославија одлучи да не го направи тоа.
Што значеше ликот на Тито на банкнотите?
Ликот на Тито на банкнотите од Југославија и Гвинеја носеше политичка порака. Како еден од водачите на Движењето на неврзаните, Тито беше симбол на антиколонијализмот и борбата за независност. Неговото присуство на валутата на Гвинеја, како и подоцна на југословенската валута, претставуваше потсетување на борбата против колонијализмот и обединувањето на народите под идеалите на социјализмот.
Крајот на југословенскиот динар
Неколку години по воведувањето на банкнотата со Тито, Југославија почна да се распаѓа. Републиките една по една го заменија југословенскиот динар со свои национални валути. Словенија го воведе толарот, Хрватска ја воведе куната, а Македонија своите привремени денари кои станаа официјална валута. Така, банкнотата со ликот на Тито остана сведок на една ера која веќе беше на својот крај.
